Op basis van mediaberichtgeving over de kiezersopkomst krijg je soms het idee dat er maar één type niet-stemmer bestaat: de gefrustreerde thuisblijver, wonend in de Bijlmer of Overvecht, die met een blik bier in de hand naar de tv roept dat de politiek ‘allemaal één pot nat is’.
Oh ja, daar kwamen de afgelopen verkiezingen in Nederland en Groot-Brittannië de apathische jongeren bij. Zij zouden volgens analisten vinden dat politici te veel in lange zinnen praten en te weinig een positieve boodschap uitdragen. Historicus Thijs Kleinpaste schreef in NRC Handelsblad: “Jonge mensen zijn gemotiveerd de wereld beter te maken – ze hebben alleen afnemend vertrouwen in de traditionele methoden.”
Zo’n alomvattende verklaring is net zo waardevol als één verklaring voor het succes van GroenLinks bij de afgelopen verkiezingen: je doet er meer kwaad dan goed mee. Sommige media zetten in aanloop naar verkiezingen portretten van verschillende niet-stemmers naast elkaar. Dat is positiever. Het helpt om de beeldvorming tegen te gaan, beeldvorming die anders een serieuze discussie over onvrede in de samenleving en andere manieren om kiezers bij de democratie te betrekken, in de weg blijft staan. Er zijn simpelweg te veel redenen om weg te blijven van de stembus.
Veertig redenen, vier type niet-stemmers
Politicoloog Bannon noemt maar liefst veertig verschillende motieven om bij verkiezingen thuis te blijven. Op basis daarvan komt hij tot vier type niet-stemmers. Voor mijn masterscriptie heb ik gekeken in hoeverre deze typologie valt terug te herkennen in de berichtgeving van Nederlandse kranten over niet-stemgedrag en opkomstpercentages.
Dat werkte goed. Gecombineerd met een bijzonder mooi onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau kwam ik tot de onderstaande indeling voor niet-stemmers, afgeleid van Bannons typologie.
- The Unlucky – Procedurele niet-stemmers
Dit zijn kiezers die bijvoorbeeld hun stembiljet niet hebben ontvangen of waarvan een identiteitsbewijs is gestolen. Zij worden vanwege een externe factor belemmerd om te stemmen. - The Bad – Cynische niet-stemmers
De verwijten dat ‘het allemaal een pot nat is’ of ‘politici maar wat aanklooien’ komen van deze groep kiezers. Zij blijven op structurele(re) basis weg van de stembus. - The Ugly – Onverschillige niet-stemmers
Deze groep heeft een lage interesse in de politiek en weinig kennis van de verschillen tussen partijen. De onderbuik van deze kiezers ‘rammelt’ minder luid dan die van de tweede groep. - The Good – Politiek activistische niet-stemmers
Dit is een interessante en vaak onderbelichte groep kiezers. Zij hebben een (beredeneerde) politieke motivatie om weg te blijven van de stembus.
En nu?
Dat is inderdaad een logische vervolgvraag. Eerst zeg ik dat het hokjesdenken over niet-stemmers moet worden doorbroken en vervolgens deel ik hen in vier hokjes in. Wat hebben we nou aan deze indeling?
Overheid en politieke partijen moeten inspelen deze vier typen kiezers van binnenuit kennen – net als de verschillen binnen deze groepen. Jonge onverschillige niet-stemmers kun je misschien via social media gericht benaderen met informatie over aanstaande verkiezingen. Maar hoe zorg je dat oudere onverschillige kiezers niet verzanden in cynisme en structureel thuis blijven zitten? En wat zijn meest gehoorde excuses van kiezers waardoor zij niet konden stemmen?
De komende weken zal ik elk van deze vier categorieën uitgebreid toelichten en laten zien hoe je hen kunt bereiken.
4 gedachten over “Veertig redenen om voor verkiezingen thuis te blijven”