The Good, the Bad, the Ugly and the Unlucky: wanneer je kijkt naar de motieven van kiezers om weg te blijven van de stembus kun je onderscheid maken tussen deze vier soorten niet-stemmers. In mijn vorige blog kon je lezen hoe ik op deze indeling ben gekomen. De komende weken ga ik dieper in op de vier soorten niet-stemmers aan de hand van voorbeelden uit de media. Deze week: the Good, oftewel de politiek activistische niet-stemmer.
Motivatie
De activistische niet-stemmer heeft in de eerste plaats een (beredeneerde) motivatie om thuis te blijven.
De parlementsverkiezingen zondag worden geboycot door de twee belangrijkste oppositiepartijen. ,,Ga niet stemmen. Ga vissen. Doe niet mee aan de farce”, adviseerden ze de bevolking via hun beperkte communicatiekanalen. (NRC Handelsblad, 21 september 2012)
Deze niet-stemmers streven een politiek doel na. Partijen of mensenrechtenorganisaties in Rusland roepen op de verkiezing te boycotten om zo de legitimiteit ervan te ondermijnen.
Een andere optie is dat de niet-stemmer zijn partij wil straffen.
,,Mijn vader heeft nog in de mijnen gewerkt”, vertelt oma Dickinson. Ze werkte tot haar pensioen als laborante op een school. Haar man was onderhoudsmonteur. Ze hebben altijd Labour gestemd. ,,Oh nee, toch niet”, herinnert ze zich. Toen Michael Foot Labourleider was, heb ik niet gestemd. Die was me te radicaal, te links.” (Trouw, 21 april 2010)
In sommige gevallen kan het ook gaan om een stem tegen het gehele democratische systeem.
Ook ahmadi-moslims, onder wie veel Pakistanen en Surinamers, leven op de rand van de islam. De opsomming is verre van compleet, zo heb je nog de radicale salafimoslims, die vaak niet stemmen omdat ze democratie afwijzen. (Trouw, 26 juni 2012)
Profiel
Tot zover de motivaties van deze niet-stemmers. Wat kunnen we zeggen over hun achtergrond? Een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (2002) doet een voorzet en schetst een groep van cynische én betrokken burgers. Een kwart van hen heeft weleens een inspraakavond bezocht, driekwart van hen leest in de krant over politiek en tachtig procent vindt dat Kamerleden het algemeen belang verwaarlozen. Het gaat vooral om mannen: kiezers van middelbare leeftijd en hoger opgeleiden zijn oververtegenwoordigd in deze groep.
De activistische niet-stemmers laten zich dus niet zomaar naar de stembus lokken: ze hebben al een uitgekristalliseerde mening over politiek. Tegelijkertijd lijken zij wél beter hun weg in de besluitvormingsprocessen te vinden. Eerdere ervaringen hebben hun beeld van de politiek bepaald. De kunst is dus om hen (opnieuw) mee te nemen in de overwegingen van een partij, gemeenteraad of parlement.
Wel of niet problematisch?
Politiek activistische niet-stemmers zijn tot op zekere hoogte the Good. Natuurlijk heeft een president een probleem wanneer te veel burgers democratische verkiezingen voor een land afwijzen omdat ze deze een farce vinden. Maar zolang de omvang van deze groep niet-stemmers klein blijft, heb je in het publiek debat een helder, afwijkend tegengeluid dat zo nu en dan een conflict over een thema kan polariseren. Wanneer blijkt dat de overgrote meerderheid van de kiezers/partijen hier anders over denkt, verdwijnt het geluid vanzelf naar de achtergrond. Dit zorgt voor een gezond publiek debat waar populisten moeilijk het verwijten kunnen maken dat er geen ruimte is voor hun standpunt.
Een voorbeeld: advocaat Peter Plasman richtte in 2016 de Partij voor de niet-stemmers op, naar eigen zeggen omdat kiezers doodmoe zouden worden van partijen die concessies doen en hun beloftes breken. Zijn partij wilde daar verandering in brengen. Als zijn partij in de Tweede Kamer kwam, beloofde Plasman in zijn eigen woorden ‘niets te doen’. Op die manier zou hij zijn enige verkiezingsbelofte (‘geen compromissen sluiten’) na te komen.
Bij de afgelopen verkiezingen behaalde de Partij voor de niet-stemmers nul zetels. Oftewel, blijkbaar vindt de Nederlandse kiezer het toch niet zo rampzalig als partijen akkoorden sluiten als de partij van hun voorkeur daarmee in het landsbestuur komt.
2 gedachten over “The Good: over de motivatie van activistische niet-stemmers”