Als verkiezingen het feest van de democratie zijn en slechts een kleine meerderheid van de kiezers op komt dagen bij de gemeenteraadsverkiezingen, wil het niet zeggen dat de rest van Nederland feestjes verafschuwt. Het betekent vooral dat het feest van de lokale democratie voor een groot deel weinig te bieden heeft. Maar hoe trek je kiezers naar je feest – als de save the date al jaren geleden is verstuurd en de meeste gasten hooguit twee gemeenteraadsleden van naam kennen? Hoe kunnen gemeenten de burgerparticipatie bevorderen?
In 2014 besloten meerdere steden de verkiezingen aan te kleden om het stemmen ‘leuker’ te maken. In Leiden hingen posters van burgemeester Henri Lenferink in een circuspak ter aankondiging van het Leidse verkiezingsfestival. Inwoners konden op verschillende bijzondere locaties stemmen, zoals de Egyptische tempel in het Rijksmuseum voor Oudheden. Den Haag organiseerde een muziekfestival. Amsterdammers konden de stempas volgens een woordvoerder van de gemeente gebruiken ‘als een soort bonuspas’, bijvoorbeeld voor een extra koekje of korting om een museumkaartje.
Voor dit jaar laat een ruimte meerderheid van de grootste gemeenten extra investeringen om de opkomst te bevorderen achterwege, blijkt uit een rondvraag van deze website. Daan Jacobs (promovendus aan het Tilburg Institute of Governance) onderzocht de opkomstcampagne van de gemeente Meierijstad bij de herindelingsverkiezing en snapt wel waarom. “Er is een beperkt aantal dingen dat een gemeente kan doen en het effect zal hoe dan ook erg klein zijn. Over het algemeen werken stemwijzers erg goed, net als een verkiezingsbus die de hele dag door de stad rijdt. Algemene communicatie, zoals de traditionele brief van de burgemeester aan first time voters heeft nauwelijks effect op de opkomst.”
Lees ook: Geen extra investeringen in opkomstbevordering gemeenteraadsverkiezingen
Jacobs heeft wel een advies voor gemeenten over burgerparticipatie: “Het is zinvoller om in te zetten op structurele, lange termijnmaatregelen om burgers bij de lokale politiek te betrekken. Bijvoorbeeld door onderwijsprogramma’s met scholen op te zetten. Uiteindelijk draait het niet om de verkiezingen, maar om de periode tussen de verkiezingen in. Dan moeten burgers het gevoel krijgen: politiek is ook van mij.”
Een voorbeeld is van zo’n structurele maatregel is het Gast van de Raad-programma van de gemeente Den Haag. Enkele willekeurig gekozen inwoners uit de gemeente worden uitgenodigd voor een rondleiding op het gemeentehuis. Hierbij vertellen raadsleden over hun werk en de manier waarop burgers invloed kunnen uitoefenen. Tot slot kunnen de gasten de raadsvergadering bijwonen. In Leiden, Rotterdam en Amersfoort lopen vergelijkbare initiatieven als het Haagse Gast van de Raad-programma.
Eén gedachte over “Kiezers moeten voelen: ‘Politiek is ook van mij’”