Uitroeptekens maken de verkiezingen onnavolgbaar

De Russen zitten overal. Tenminste, dat zou je denken door de aandacht voor (vermeende) pogingen van Russische hackers om met nepnieuws en computerhacks verkiezingsuitslagen te sturen. Zelfs op deze blog registreerde zich de afgelopen weken een opvallende hoeveelheid gebruikers met een Russisch mailadres. Toch laat de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen zich ook zonder Russische internettrollen net zo hevig ontregelen als de NS-dienstregeling na een elektriciteitsstoring in Amsterdam. Journalisten en politici halen alles uit de kast om de campagne over de vorm van de campagne te laten gaan – in plaats van thema’s die er echt toedoen.

Enkele voorbeelden van de afgelopen twee maanden:

• Premier Rutte schrijft in een advertentie dat Nederland ‘normaal’ moet doen.
• Wilders twittert een nepfoto van D66-leider Pechtold.
• VVD en PVV weigeren mee te doen aan het premiersdebat van RTL. Hierop besluit RTL aanvankelijk het debat te annuleren – om het uiteindelijk toch door te laten gaan.
• DENK schrijft in een persbericht dat NRC Handelsblad weigert op te komen dagen bij een zitting van de Raad voor Journalistiek op 23 februari, terwijl deze zitting was verplaatst naar maart. Aanleiding voor de zitting was de berichtgeving van de avondkrant over een omstreden vastgoedtransactie van DENK-voorzitter Selçuk Öztürk uit zijn tijd als zakenman.
• GeenPeil trekt zich terug uit Stemwijzer omdat ProDemos weigerde bij iedere stelling de optie ‘ik wil daar zelf over meebeslissen’ toe te voegen.
• GroenLinks organiseert in de Heineken Music Hall het ‘grootste politieke evenement van 2017’. (De verkiezingen komen daarvoor blijkbaar niet in aanmerking.)
• Diederik Samsom en Lodewijk Asscher maken onderling uit wie lijsttrekker van de PvdA wordt.

Uitroeptekens

Niemand is iets wijzer geworden over wat VVD, PVV, GroenLinks, PvdA, GeenPeil etc. van een bepaald onderwerp vinden door het nieuws over de campagnavrom te volgen. Dat hoeft ook niet, het zijn zeven Uitroeptekens waarmee partijen de aandacht van de kiezer wilden trekken. Deze Uitroeptekens zijn het toppunt van de profileringsdrang bij politieke partijen. Zij willen zo de aandacht van de kiezer trekken en de indruk  wekken dat ze luisteren naar de zorgen van de burger.

Uitroeptekens leiden vaak tot een bonus: opiniemakers buitelen in de media over elkaar heen om de gebeurtenissen te duiden. Ook al is hun betoog voorspelbaar (waarom leidt Uitroepteken 1 van Party Y tot een stijging/daling van X-zetels in de peilingen?) en weinigzeggend. De Brexit en overwinning van Trump toonden immers hoe moeizaam opiniepeilingen de kiezersopkomst en dus de winnaar kunnen voorspellen.

Leestekens zijn nutteloos wanneer je er geen zin of standpunt mee communiceert. Toch maakt dat voor media niet uit en trekken de grootste schreeuwers automatisch de aandacht naar zich toe. Ondanks dat Wilders al vier verkiezingen op rij heeft verloren (Tweede Kamer 2012, gemeenteraad 2014, Europees Parlement 2014, Provinciale Staten 2015).

Partij voor niet-stemmers

Ondanks alle wanhopige Uitroeptekens zijn er gelukkig ook optimistische verhalen van kiezers die het gevoel hebben dat er écht iets valt te kiezen. Juist om te voorkomen dat de wereld er na de verkiezingen weer hetzelfde uit gaat zien, willen zij ‘idealistischer’ stemmen. Zie dit verhaal over GroenLinks of deze analyse van NRC Handelsblad. Tel daarbij initiatieven bij op zoals De Stembus waarmee BNN-presentator Tim Hofman zoveel mogelijk jongeren wil stimuleren te gaan stemmen.

Een jaar geleden begon ik deze blog met het idee om via de bril van van niet-stemmers naar politiek te kijken – ook al geloof ik dat je stem op een partij ertoe doet. Het toeval wil dat de Amsterdamse advocaat Plasman nu zelfs een partij voor niet-stemmers heeft opgericht. Met zijn partij symboliseert hij vooral passiviteit, de oprichting van zijn partij is één groot Uitroepteken. Als Plasman in de Tweede Kamer komt, onttrekt de advocaat zich van iedere stemming omdat hij geen standpunt wil innemen.

Aan de inmiddels duizenden bezoekers die op mijn blog zoeken naar informatie over de partij van Plasman, heb ik daarom een oproep. De campagne die op sommige dagen volledig lijkt te gaan over Uitroeptekens brengt je misschien op een dwaalspoor. Het is heel eenvoudig daar cynisch van te worden en talloze Arjen Lubach-achtige politici belachelijk te maken. Het is veel moeilijker om met andere kiezers te praten, naar hen te luisteren, jouw standpunt te bepalen en anderen daarvan te overtuigen – of je mening bijstellen. Maar is er een reden om het niet proberen?

Foto: stempotlood – Flickr.com, CC-licentie, Hans Splinter