De definitieve uitslag laat nog even op zich wachten. Eén ding staat al vast: de opkomst van de Tweede Kamerverkezingen in 2012 wordt ruimschoots overtroffen. Rond 19:15 had al 69 procent van de kiesgerechtigden in Nederland gestemd. Dat is zo’n 7 procentpunt meer dan in 2012. Volgens de NOS komt de definitieve opkomst om en nabij de 80 procent te liggen.
Opkomstcijfers bij alle verkiezingen in Nederland sinds 1945
Dat is geen record, maar wel opmerkelijk hoog gezien de ‘onduidelijke campagne’, aldus hoogleraar Kees Aarts tegenover NRC Handelsblad. “Voor een hoge opkomst is één factor van belang: duidelijkheid. En tot voor kort was deze campagne juist onduidelijk.”
Aarts zoekt een verklaring voor de hoge opkomst in de diplomatieke crisis met Turkije. Voor kiezers kan dit duidelijk hebben gemaakt hoe belangrijk politieke beslissingen zijn.
Met die constatering ben ik het eens. Hoe graag media en politiek al maandenlang van te voren hun analyses en bespiegelingen op de verkiezingen willen loslaten, uiteindelijk beslissen de meeste kiezers pas op verkiezingsdag óf ze gaan stemmen én op wie. Het conflict van de regering met Turkije was in dat opzicht een wake up-call die Den Haag/Rotterdam voor één keer het centrum van een geo-politiek conflict maakte.
Maar, er is nog een andere hypothese mogelijk voor de hoge opkomst. In 2012 wilden alle politieke partijen – zelfs de PVV – bezuinigingen doorvoeren. De ruimte om van elkaar te verschillen bleef hierdoor beperkt. Dit jaar is er geld te besteden – blijkbaar kan er zelfs weer gesleuteld worden aan de AOW-leeftijd – waardoor op economische issues er meer verschillen zijn. Daar bovenop komen we nog de cultuur/identiteit-gerelateerde thema’s. Arjen Lubach betoogde in zijn meest recente uitzending mooi dat partijen op dit vlak juist weer niet zoveel van elkaar verschillen.