Buma en het referendum ‘dat we niet als echt beschouwen’

In navolging van het ‘nepparlement’ en ‘neprechter’ uit de mond van de PVV, introduceerde CDA’er Sybrand Buma dit weekend het ‘referendum dat we niet als echt beschouwen’. In een interview met de Volkskrant zegt hij dat het kabinet een eventueel ‘nee’ als uitkomst van het raadgevend referendum over de ‘sleepwet‘ naast zich zal neerleggen: “We hebben afgesproken dat we het referendum gaan afschaffen. Het is een rest uit het verleden. En ik wil dat die sleepwet doorgaat. Hier ga ik de keuze maken dat we dit referendum niet beschouwen als een echt referendum.”

Terwijl CDA na het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne in de Tweede Kamer het advies van de bevolking overnam, kiest de partij nu voor een andere koers. Mede vanwege zijn zorgen over het verschil in kiezersopkomst per gemeente, verklaart Buma dat de regering de referendumuitkomst naast zich neer zal leggen. Nog voordat de Kiesraad überhaupt heeft vastgesteld of het referendum door kan gaan, bestempelt Buma de uitkomst dus als ‘niet echt’. Dat is om twee redenen problematisch.

Argument 1: ‘Schrappen referendum staat in het regeerakkoord, dus we doen er niets meer mee’

Als fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer kan Buma best zeggen dat hij een advies van de Nederlandse bevolking naast zich neer gaat leggen. Daarmee schept hij duidelijkheid naar zijn eigen kiezers. Hij maakt zo expliciet dat het CDA geen waarde hecht aan het referendum als instrument voor de democratie.

Iets anders is het nu Buma zijn uitspraken doet als (voormalig) onderhandelaar over het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III. Ook al heeft hij met VVD, D66 en CU voornemens opgesteld voor de komende kabinetsperiode, het betekent nog niet dat hij kan spreken namens de nieuwe regering. Daarmee brengt hij de dualistische verhouding tussen het kabinet en de Tweede Kamer in het geding. Toch doet Buma dat nu wel.

In het radioprogramma Kamerbreed voegde Eerste Kamerlid Thom de Graaf daar nog een ander vraagteken aan toe: “De vier partijen hebben in het regeerakkoord alleen gezegd dat er een intrekkingswet voor het referendum komt. Zolang de huidige wet niet weg is, kan er een referendum worden georganiseerd en moet je dit ook serieus nemen. Anders zou Buma zeggen dat hij de wetgeving in Nederland niet serieus neemt.”

.@Thdegraaf Over de afschaffing van het raadgevend referendum pic.twitter.com/dQRc2Bn7w9

— Kamerbreed (@kamerbreed) 28 oktober 2017

Argument 2: ‘De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen is ongelijk verdeeld’

Een ander argument dat Buma in de Volkskrant noemt slaat op het mogelijke verschil in de kiezersopkomst per regio. Sommige gemeenten organiseren dit jaar – voorafgaand aan de samenvoeging met andere gemeenten – de zogeheten herindelingsverkiezingen. Hierdoor valt het referendum in deze gemeenten in maart 2018 niet samen met de landelijke gemeenteraadsverkiezingen. Dat is volgens Buma problematisch. “Op sommige plekken krijg je dus een opkomst van 10 procent voor het referendum en op andere plekken van 70 procent. Dat klopt gewoon niet.”

Je mag inderdaad verwachten dat de referendumopkomst in de nieuwe gemeenten  lager komt te liggen dan het landelijke gemiddelde. Er staat voor deze kiezers minder op het spel – tenzij zij een landelijk referendum belangrijker vinden dan de verkiezingen in hun gemeente.

Tegelijkertijd illustreert deze uitspraak de onbekendheid van Buma met het raadgevend referendum. De opkomst zegt immers ook hoe belangrijk burgers het vinden om zich over een onderwerp uit te spreken. Volgens politicologen is de opkomstdrempel van dertig procent het grootste manco in de huidige referendumwet, maar deze drempel gaat in 2018 naar alle waarschijnlijkheid sowieso gehaald worden.

Door op voorhand te stellen dat de opkomst problematisch is, wil hij kiezers ontmoedigen naar de stembus te gaan. Impliciet lijkt Buma dus wel degelijk waarde te hechten aan de opkomst. Betekent het dat de Tweede Kamerfractie van CDA bij een hoge opkomst het advies wél overneemt – en daarmee haar steun voor de sleepwet intrekt?

Afbeelding van Sybrand Buma – Flickr.com/CC-licentie/European Peoples Party