Bij de afgelopen presidentsverkiezingen in de VS brachten naar schatting 131,7 miljoen burgers hun stem uit, terwijl 214 miljoen Amerikanen een profiel op Facebook hebben. Ligt hier een kans voor sociale media? Waarom zou de overheid Amerikaanse Facebookgebruikers – exclusief minderjarigen – niet automatisch als geregistreerd mogen beschouwen? In hun profiel hebben zij immers de noodzakelijke informatie over zichzelf ingevuld. En waarom zouden deze burgers vervolgens niet via Facebook hun stem mogen uitbrengen als dit leidt tot een hogere kiezersopkomst?
In zijn roman The Circle (onlangs verfilmd, met Tom Hanks en Emma Watson in de hoofdrol) komt Dave Eggers met het bovenstaande gedachte-experiment op de proppen. The Circle, een bedrijf dat lijkt op een combinatie van Facebook en Google, bedenkt allerlei uitvindingen die de transparantie in de samenleving vergroten – en het leven van burgers moeten verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan een camera ter grootte van een knikker die tegelijkertijd de gegevens van alle mensen in je directe omgeving scant. Met het project Demoxie hoopt The Circle de politiek te genezen van apathische burgers. Daarom moet iedereen via zijn of haar sociale profiel de mogelijkheid krijgen te stemmen bij verkiezingen.
“Think if we can get closer to full participation in all elections. There would be no more grumbling from the sidelines from people who had neglected to participate. There would be no more candidates who had been elected by a fringe, wedge group,” aldus één van de initiatiefnemers van Demoxie.
Demoxie: meer directe democratie
(Niet-)stemgedrag komt daarmee gelijk te staan aan het liken of disliken van een bericht. De sociale druk om te stemmen neemt toe – ook als je geen van de kandidaten geschikt vindt. Tegelijkertijd geef je als burger The Circle natuurlijk een schat aan waardevolle informatie. Toch vreest (vrijwel) niemand in het boek de dominantie van het bedrijf. De jonge Circle-medewerkers blinken wat dat betreft uit in naïef idealisme.
“He told her that by the time their vote, or their name on some petition, was filtered through their local government, and then their state officials, and finally their representatives in Washington, it felt like sending a message in a bottle across a vast and troubled sea. But now, the young Circlers said, they felt involved. If Demoxie worked, they said, then laughed – when Demoxie is implemented, of course it will work, they said – and when it does, you’ll finally have a fully engaged populace and when you do, the country and the world will hear from the youth, and their inherent idealism and progressivism will upend the planet.”
Jongeren in The Circle voelen zich niet verbonden met de politiek. Ze willen zien wat hun (directe) invloed is en dit blijft voor hun gevoel onzichtbaar. Oftewel: deze jongeren willen via een vorm van directe democratie zelf belangrijke besluiten nemen.
De grap is natuurlijk dat hoe meer mensen stemmen, hoe kleiner de kans wordt dat jouw stem de doorslag geeft. Via een stemming bij meerderheid krijgt de éne helft precies wat die wil, de andere helft blijft met lege handen achter. In principe worden burgers met Demoxie alleen maar machtelozer, terwijl The Circle de beschikking krijgt over een goudmijn aan waardevolle data.
Microtargeting als wapen van Trump
Inmiddels bestaan er in de wereld buiten het boek al bedrijven die politieke partijen helpen om op basis van Facebook-likes kiezers gerichte advertenties/nieuwsberichten effectiever te beïnvloeden. Volgens The New York Review of Books heeft Donald Trump hier zelfs zijn overwinning aan te danken en is hij de eerste Facebook-president.
Casper Thomas schreef voor De Groene Amsterdammer onlangs een interessant stuk over de effecten op onze democratie om via microtargeting de verkiezingsuitslagen te sturen. Stephen Coleman, hoogleraar politieke communicatie, spreekt zich hierin negatief uit over de technologisering van campagnes. Hoe meer politieke campagnes via digitale platforms worden afgestemd op individuele kiezers, hoe minder een samenleving verwikkeld is in een gezamenlijk politiek gesprek.
Wel of geen referenda?
Over microtargeting wil ik een andere keer een blog wijden. Nu terug naar Demoxie als oplossing om jongeren bij de politiek te betrekken. Veel media duidden de opkomst bij de verkiezingen in Frankrijk, Nederland en Groot-Brittannië steevast met de invalshoek: jongeren blijven wel/niet massaal thuis. Ook in The Circle zijn vooral jonge kiezers apathisch: zij willen meer rechtstreekse invloed op politieke besluitvorming. De ironie wil dat Britse jongeren juist bij het Brexit-referendum wegbleven – en bij de parlementsverkiezingen wél hun stem uitbrachten. Betekent dit dat jongeren in de wereld buiten The Circle dus eigenlijk helemaal niet zitten te wachten op meer directe democratie? Wat denken jullie?